ثبت اختراع

گواهی ثبت اختراع به حق امتیازی گفته می شود که از سوی دولت به دلیل خلق ایده یا محصول جدید به مخترع یا نماینده قانونی وی اعطا می گردد. هدف از اختراع، ایجاد یک راه حل نو برای رفع مشکل است که می تواند به تولید یک دارو، دستگاه، ابزار و… منجر شود یا صرفاً یک فرآیند صنعتی جدید باشد. در واقع می توان گفت اختراع فرآیندی است که روشی جدید را برای انجام امور مختلف پیشنهاد می دهد و با ارائه راه حل های ایده آل نقشی بسیار موثر در حل مشکلات ایفا می نماید. در ادامه این مطلب از ثبت آراز با ما همراه باشید تا به این موضوع بیشتر بپردازیم.

درباره گواهی ثبت اختراع

گواهی ثبت اختراع Patent یک حق انحصاری است که از طرف دولت به مخترع اعطا می گردد و وی حق بهره برداری از محصول یا ایده عنوان شده را دارد. البته لازم به ذکر است که حق امتیاز تنها زمانی به مخترع داده می شود که نوآوری و سودمندی در اختراع وی بارز باشد.

البته در دنیای رقابتی امروز، چرخه های کوتاه محصول و رقابت شدید، شرکت ها را مجبور می کند تا ابتکار به خرج داده و با نوآوری جایگاهی بارز در بازارهای داخلی و خارجی به دست آورند. حقوق انحصاری حاصل از ثبت اختراع برای شکوفایی و پیروزی در محیط چالش برانگیز امری حیاتی است، از این رو هر اختراعی باید به ثبت برسد تا صاحب آن بتواند از خلاقیت خود بهره مند گردد. با دریافت گواهی می توان مانع از سوء استفاده سایرین شد و فعالیت آن ها را به حداقل رساند.

اگر یک شرکت یا سازمان زمان و هزینه قابل توجهی برای پیشبرد تحقیق و اختراع صرف کرده باشد، در صورت حمایت و دریافت حق امتیاز، می تواند هزینه ها و سرمایه را بازگشت دهد. رقبای تجاری، سرمایه گذاران، مشتریان و یا سهامداران، ابتکار و نوآوری شما را به منزله تخصص و مهارت بالای شما در نظر می گیرند، از این رو هنگامی که نسبت به حمایت مالی و یا جذب شرکای تجاری اقدام می کنید راحت تر به شما اعتماد می نمایند، در نتیجه در این زمینه موفق تر خواهید بود.

اختراع حاصل تفکر و نوآوری فرد یا افرادی است که برای اولین بار راه حل یا فرآورده ای خاص را ارائه می دهند، در نتیجه حاصل تلاش آن ها سودمند بوده و مسئله یا مشکلی را حل خواهد کرد. هر ابتکاری که اختراع نامیده می شود قابل ثبت نیست، زیرا برای ثبت اختراع باید از قوانین خاصی پیروی نمود. اختراعی را می توان ثبت کرد که از نوآوری برخوردار بوده و ساده به نظر نرسد. همچنین در حیطه دانش فعلی نگنجد و چیزی فراتر از آن، غیر تکراری و منحصر به فرد باشد. کاربردی بودن را نیز می توان از دیگر مواردی دانست که برای ثبت یک نوآوری ضروری است، به عبارتی دیگر اختراع باید در صنعت قابل استفاده باشد.

نکات مهم در زمان ثبت اختراع

حق امتیاز مخترع

حق امتیازی که به یک مخترع داده می شود به دو دسته تقسیم می شود:

حق امتیاز فرآیند: این امتیاز زمانی اعطا می شود که راه حل ارائه شده قابل استفاده در یک فرآیند تولید باشد و به صاحب امتیاز امکان تولید، استفاده و تجارت محصولات حاصل از فرآیند را دهد.

حق امتیاز محصول: این امتیاز به مخترع حقی منحصر به فرد می دهد تا از اختراع خود در جهت ساخت، استفاده، فروش و صادرات محصولات حاصل از آن استفاده نماید.

مزایای ثبت اختراع

ثمره تلاش های یک مخترع و حاصل تراوشات ذهنی وی منجر به ایجاد یک محصول یا فرآیند صنعتی می گردد که در صوت ثبت از مزایای زیر بهره مند خواهد شد:

• فرآیند ثبت اختراع به نسبت چاپ مقاله سریع تر صورت می گیرد.
• این حق امتیاز برای پذیرش و ارتقاء با امتیاز مقاله ISI برابر می باشد.
• با استفاده از گواهی ثبت اختراع بدون هیج دغدغه و نگرانی از اعتراض می توان نسبت به تولید اقدام نمود.
• با داشتن این گواهی می توان در مسابقات و جشنواه های داخلی و خارجی اختراعات شرکت نمود.
• امکان استفاده از تسهیلات خدمت سربازی را برای صاحب امتیاز فراهم می کند.
• گواهی انحصاری را می توان به عنوان ابزاری قدرتمند جهت اقدام قانونی علیه افراد سودجو و تقلید کننده در نظر گرفت.
• این امکان را برای صاحب امتیاز فراهم می کند تا از مزایای بنیاد ملی نخبگان بهره مند شود.
• موقعیت های سودمند در بازار رقابت ایجاد می نماید.
• گواهی ثبت اختراع را می توان برای ارائه به سازمان ها و مراکز علمی خارج از کشور ترجمه نمود.
• این گواهی یک حق امتیاز انحصاری تولید برای صاحب خود محسوب می شود، در نتیجه وی می تواند نسبت به فروش آن اقدام کند.
• با موضوع اختراع می توان شرکت های دانش بنیان تاسیس کرد.

شرایط لازم جهت ثبت اختراع

یک اختراع باید گامی ابتکاری و موثر در جهت تولید یک محصول یا فرآیند باشد و علاوه بر کاربرد صنعتی باید از قابلیت ثبت نیز برخوردار بوده و نوآوری را به نمایش بگذارد. براساس قوانین ملی اگر یک اختراع از شرایط لازم در تمام حوزه ها بهرمند باشد و در زمینه های تکنولوژی خود را به اثبات برساند مشمول قابلیت ثبت خواهد بود. فردی که برای دریافت حق امتیاز درخواست می دهد باید جدید بودن ادعای خود را ثابت نماید و تا زمانی که برای آن درخواست داده می شود به صورت کتبی یا شفاهی قابل استفاده نباشد. علاوه بر آن مخترع باید ثابت کند که اختراع وی می تواند به یک فرآیند صنعتی یا یک محصول تبدیل گردد.

روش های ثبت اختراع

برای ثبت اختراع می توان از طریق دو روش زیر اقدام نمود:

روش اعلامی: در روش اعلامی ادعای مخترع مورد قبول واقع می شود و در صورتی که اختراع سابقه ثبت نداشته باشد ثبت خواهد شد. براساس ماده 27 قانون ثبت علائم تجاری و اختراعات، هر فردی مدعی باشد یک محصول صنعتی جدید اختراع کرده یا یک وسیله جدید کشف نموده یا از وسایل موجود به روشی نوین برای دستیابی به نتیجه ای صنعتی استفاده کرده است، می تواند تقاضای ثبت نماید. روش ثبت اختراع در ایران روش اعلامی است و مخترع به منظور تقاضا، مدارک مربوط به ادعای خود را ارائه داده و وکلای ثبت پس از بررسی ادعای وی و این که نوآوری و خلاقیت او قبلا به نام دیگری ثبت نشده باشد، نسبت به صدور سند به نام مخترع اقدام می کنند. در این روش اداره مالکیت صنعتی که مسئول صدور سند اختراع است مسئولیت صحت اختراع را به عهده ندارد، تنها خود مخترع پاسخگو بوده و باید از ادعای خود دفاع نماید. اگر شخص یا اشخاصی نسبت به اختراع ثبت شده اعتراض داشته باشند می توانند به محاکم قضایی مراجعه نموده و اقامه دعوی کنند.

روش تحقیقی: در برخی کشورهای پیشرفته که از تجهیزات و آزمایشگاه های مجهز برخوردار هستند، قبل از ثبت اختراع با محرمانه نگه داشتن اطلاعات و توجه به حق تقدم متقاضی، ماهیت و کیفیت نوآوری یا محصول جدید بررسی شده و تحقیقات لازم در رابطه با آن صورت می گیرد، تا صحت ادعای مخترع تایید گردد. اگر تشخیص بر درست بودن ادعای فرد باشد اختراع ثبت می شود در غیر این صورت رد خواهد شد.

مدارک مورد نیاز جهت ثبت اختراع

• اظهارنامه ثبت اختراع 

اظهارنامه ثبت اختراع  که به صورت فرم در اختیار متقاضی قرار می گیرد نوعی اوراق بهادار است که باید از واحد گردش اوراق بهادار در اداره کل ثبت مالکیت صنعتی و شرکت ها تهیه و در 3 نسخه تکمیل و امضاء گردد.

• توصیف و شرح اختراع

اختراعی که مورد ادعای مخترع است باید در 3 نسخه به طور کامل شرح داده شده و تمام جوانب و مزایای آن قید شوند.

• نقشه های اختراع

نقشه اختراع باید در 3 نسخه به صورت کامل و بر اساس مقیاس متری تهیه شود و متقاضی یا وکیل قانونی او زیر آن ها را امضاء نمایند. این نقشه ها بر روی یک طرف کاغذ با عرض 22 سانتی متر و طول 34 سانتی متر ترسیم می شوند.

• ادعای مخترع

ادعای مخترع باید ویژگی های فنی مثبت و خلاصه ای از توصیف اختراع را در بر گیرد. هر اختراع می تواند شامل یک یا چند ادعای صریح بوده و فراتر از اطلاعات افشا نشده نباشد.

• کپی برابر اصل مدارک هویتی مخترع یا مخترعین
• آدرس و کدپستی مخترع
• مدارک نماینده قانونی مخترع در صورت وجود
• مدارک مربوط به حق تقدم که همزمان با اظهارنامه باید تسلیم شوند.
• قبض رسید بانكی حق‌الثبت اظهارنامه تقاضای ثبت اختراع

اطلاعات گواهی ثبت اختراع

گواهی ثبت اختراع دارای موارد زیر می باشد:

مشخصات مالک اختراع

در این قسمت نام و نام خوانوادگی مالک/مالکان، آدرس مالک/مالکان، شماره ملی مالک/مالکان نوشته می شود.

توجه داشته باشید که مالک می تواند مخترع نباشد، می تواند یک فرد، افراد یا یک شرکت باشد. مالک از حقوق معنوی بهره مند نخواهد شد اما دارای حقوق مادی خواهد بود.

مشخصات مخترع

در این قسمت نام و نام خوانوادگی مخترع/مخترعان، آدرس مخترع/مخترعان، شماره ملی مخترع/مخترعان می باشد. مخترع می تواند یک فرد یا افراد باشد. مخترع می تواند هم دارای حقوق مادی و هم دارای حقوق معنوی باشد.

عنوان اختراع

عنوان اختراع به صورت کامل و شفاف در این قسمت درج می شود.

طبقه بندی بین المللی

هر اختراع دارای یک جایگاه در طبقه بندی بین المللی می باشد.

حق تقدم ثبت اختراع

حق تقدم ثبت اختراع به این معنی است که اگر اختراعی در یک کشور ثبت شده باشد و بخواهد در کشور دیگری مجددا ثبت شود، تاریخ اولین اظهارنامه ثبت شده در این قسمت درج می گردد.

محل ثبت اختراع

این قسمت کشوری که در آن اختراع به ثبت رسیده را نشان می دهد.

مدت حمایت از اختراع

مدت حمایت بسته به تمدید گواهی ثبت اختراع توسط مخترع از ۵ سال تا ۲۰ می تواند متغیر باشد.

شماره و تاریخ ثبت اظهار نامه

شماره و تاریخی که اظهارنامه مربوط به این گواهی ثبت شده است در این قسمت درج میشود.

شماره و تاریخ ثبت اختراع

تاریخی که طرح شما توسط اداره و مرجع مربوطه به عنوان اختراع ثبت شده است.

مدت زمان اعتبار گواهی ثبت اختراع چقدر است؟

این گواهینامه در ایران و بسیاری کشورها دارای اعتبار ۲۰ ساله می باشد (البته این مدت در هر کشور با توجه به قوانین آن کشور متفاوت است) اما برای تداوم حمایت تا ۲۰ سال بایستی هزینه ثبت برای هر سال را پرداخت نمود و در صورت عدم پرداخت، گواهینامه ثبت اختراع منقضی می شود.

لازم به ذکر است در صورت دیرکرد اقساط، سازمان مالکیت های صنعتی مبلغی را به عنوان جریمه دریافت می کند، بنابراین سعی کنید قبل ار اتمام مدت اعتبار به واریز قسط ها اقدام نمایید. کل مبلغ اقساط (اشخاص حقیقی) برای ۲۰ سال ۵۰۰۰۰۰ تومان است.

لیست مراجع استعلام ثبت اختراع

بر طبق قانون تجارت تاجر باید همه دفاتر خود را از پایان هر سال لااقل تا ده سال نگهداری کنند و اگر یک شرکت منحل شد باید از زمان اتمام تسویه با نظر و اجازه مدیر ثبت اسناد در جایی به مدت ده سال حفظ شود. به طور کلی مرجع استعلام اختراع به تفکیک زیر می باشد:

• پژوهشگاه‌ها
• پارک‌های علم و فناوری
• دانشگاه‌های علوم پزشکی
• سایر دانشگاه‌ها
• مراکز تحقیقاتی
• سایر مراجع مانند شرکت آب و فاضلاب و ستاد توسعه فناوری و صنایع دانش‌بنیان هوایی و هوانوردی و غیره…

لیست مراجعه استعلام ثبت اختراع به شرح زیر است:

• اداره ارتباط با صنعت و مالکیت فکری و کارآفرینی دانشگاه تبریز
• اداره حقوقی مالکیت معنوی ایران‌خودرو
• پارک علم و فناوری آذربایجان شرقی
• پارک علم و فناوری استان آذربایجان غربی
• پارک علم و فناوری استان خوزستان
• پارک علم و فناوری استان کردستان
• پارک علم و فناوری استان سیستان و بلوچستان
• پارک علم و فناوری استان قم
• پارک علم و فناوری استان مازندران
• پارک علم و فناوری استان چهارمحال و بختیاری
• پارک علم و فناوری استان همدان
• پارک علم و فناوری استان کهگیلویه و بویراحمد
• پارک علم و فناوری خراسان جنوبی
• پارک علم و فناوری خراسان رضوی
• پارک علم و فناوری خراسان شمالی
• پارک علم و فناوری کرمانشاه
• پارک علم و فناوری گلستان
• پارک علم و فناوری یزد
• پارک علم و فناوری استان زنجان
• پارک علم و فناوری کرمان
• پارک فناوری پردیس
• پارک علم و فناوری استان اردبیل
• پارک علم و فناوری استان لرستان
• پارک علم و فناوری استان مرکزی
• پارک علم و فناوری استان هرمزگان
• پارک علم و فناوری ایلام
• پارک علم و فناوری خلیج فارس استان بوشهر
• پارک علم و فناوری دانشگاه سمنان
• پارک علم و فناوری گیلان
• امور مستند سازی و مالکیت فکری شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی
• امور پژوهش و فناوری موسسه پژوهشی علوم و فناوری رنگ
• انجمن احتراق ایران (دانشکده فنی و مهندسی دانشگاه تربیت مدرس)
• دانشگاه جامع امام حسین (ع)
• دانشگاه جامع علمی کاربردی
• دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی
• دانشگاه خوارزمی
• دانشگاه صنعتی اصفهان
• دانشگاه صنعتی امیرکبیر
• دانشگاه صنعتی شریف
• دانشگاه علوم پزشکی مازندران
• دانشگاه علوم پزشکی همدان
• دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شیراز
• دانشگاه علوم پزشکی البرز
• دانشگاه علوم پزشکی ایران
• دانشگاه علوم پزشکی تبریز
• و غیره…

اختراعات غیر قابل ثبت

کلام پایانی

همان طور که گفته شد، با توجه به این که اختراع و اکتشاف حاصل زحمت، ابتکار، ذوق، استعداد و نبوغ مخترع و مکتشف است، در این صورت منصفانه نیست که حقوق او نسبت به اختراع و اکتشاف نادیده گرفته شود و حاصل کار او مجانی در اختیار سرمایه داران قرار گرفته تا با سرمایه گذاری در حاصل کار دیگران استفاده سرشار ببرند. ولی خود مخترع و مکتشف که کار او ممکن است حاصل سال ها تلاش و رنج باشد بهره ای از کار خود نبرند. بنابراین با ثبت اختراع از این بی عدالتی جلوگیری خواهد شد.

سوالات متداول در مورد ثبت اختراع